Jednak po przegranej I WŚ "Zbrojovka Ing. F. Janeček, Praha-Nusle II" musiała zmienić profil produkcyjny. Tak w ofercie firmy pojawiły się motocykle.
W kooperacji z Niemcami i Anglikami
Zarząd firmy zdecydował się na najszybsze i najprostsze rozwiązanie – zamiast marnować czas i pieniądze na opracowywanie własnych konstrukcji, w czym nie miał żadnego doświadczenia, postanowił związać się licencją z bardzo doświadczonym i dobrze zakorzenionym na rynku niemieckim Wandererem. Tak w roku 1929 pojawiły się motocykle, których nazwa jak łatwo się domyślić pochodziła od skrótu nazw Janeček – Wanderer – Jawa. Pierwsze Jawy, powstały więc ponad 90 lat temu i wyposażone były w bardzo przyzwoity czterosuwowy górnozaworowy silnik o pojemności 498 ccm. Od samego początku maszyny malowane były w charakterystyczną czerwoną barwę z żółtymi dodatkami, stosowaną jeszcze wiele lat po II. WŚ.
Gdy Europę ogarnął kryzys gospodarczy, a wraz z nim zmniejszone zainteresowanie dużymi i drogimi motocyklami, Jawa znowu sięgnęła po rozwiązania licencyjne. Jednak znacznie mniejsze, prostsze konstrukcje Williersa – 175 (później 250 cm³), co pozwoliło budować znacznie tańsze motocykle. Na tej podstawie inżynierowie Jawy opracowali własne jednostki napędowe, które z powodzeniem wdrażane były w latach 1931- 38. W tym momencie trudno jest nie wspomnieć o polskim śladzie w historii czechosłowackiej firmy. Z początkiem roku 1938 zarząd kieleckiej firmy „Huta Ludwików” S.A. zajmującej się głównie produkcją wyrobów dla wojska i kolejnictwa podjął decyzję o rozszerzeniu asortymentu także o motocykle. Prace rozpoczęto od wyboru rodzaju podwozia. Technologicznie dla huty najłatwiej było je wykonać ze stalowych profili ceowych, połączonych z odlewaną główka ramy za pomocą śrub. Ta podwójna rama typu zamkniętego wzorowana była właśnie na małolitrażowym czechosłowackim motocyklu Jawa (Robot?), dostosowanym do współpracy z silnikami Villiersa. Tak narodziła się pierwsza, przedwojenna SHL 98.
Najsłynniejsze motocykle obozu socjalistycznego
Tuż po II WŚ rozpoczęto produkcję modelu Pérák z dwusuwowym silnikiem 250 cm³, a już 2 lata później wprowadzono do oferty motocykle z dwucylindrowym silnikiem 350 cm³. W roku 1949 w ramach reformy przemysłu połączono ze sobą dwie znane czechosłowackie firmy Jawa i ČZ, które co ciekawe – oprócz dwusuwów, wytwarzały także motocykle czterosuwowe. Jednak przez lata najpopularniejsze były jednocylindrówki 175 i 250 cm³, oraz przeznaczone do jazdy z wózkiem bocznym modele dwucylindrowe. Te maszyny eksportowane były do wielu krajów świata i ze względu na porządną konstrukcję i niezawodność cieszyły się dobrą opinią. Rozwinięciem Jawy Pérák, był model 250 typ 353 zwany popularnie Kiwačką. Czemu tak dziwnie? Pojawiło się w niej bowiem po raz pierwszy wahacz w tylnym zawieszeniu, poprzednio stosowano sztywną ramę z suwakami osi tylnego koła. Motocykl swoją premierę miał w roku 1953 i dysponował dwusuwowym silnikiem 250 cm³ o mocy 9 KM. Jednak dosyć szybko (w roku 1955) moc wzrosła do 12 KM. Maszyna była wyposażona w kilka nietypowych jak na tamte czasy rozwiązań. Można uznać, że zastosowano w niej półautomatyczne sprzęgło. W początkowej fazie ruchu nożna dźwignia zmiany biegów wysprzęglała skrzynie, a dopiero później zmieniała bieg. Przy odrobinie wprawy można było więc w ogóle nie używać ręcznej dźwigni sprzęgła, która (penie na wszelki wypadek) montowana była klasycznie na kierownicy. Drugim, nietypowym rozwiązaniem, była wspólna dźwignia rozrusznika (kickstartera) i zmiany biegów. W pozycji „do tyłu” służyła jak „kopka”, a po uruchomieniu silnika, przeucało się ją „do przodu” i wtedy zmieniała biegi. Jezeli nie nałes tego patentu, nie mogłeś jeździć Jawą. Motocykl w sumie był udaną konstrukcją, chociaż wymienione powyżej udziwnienia niespecjalnie przypadły użytkownikom do gustu, w dodatku panowała powszechna opinia, że maszyna bardzo słabo radzi sobie na drogach innych niż asfaltowe. Rozwinięciem Kiwački był model 559, również dobrze znany w naszym kraju, a produkowany aż do roku 1974.
W latach 90. po przemianach politycznych w Europie Jawa usiłowała dostosować się do nowych warunków rynkowych. Ich motocykle były w tamtym czasie już mocno przestarzałe i mało konkurencyjne. Ostatnią modyfikacją w wersjach 639 i 440 było wprowadzenie hydraulicznego hamulca i pojedynczej tarczy w przednim kole. Postanowiono więc nawiązać współpracę z Cagiwą, która miała opracować nowe modele, jednak nic z tego nie wyszło. Czy Jawa definitywnie zakończyła swoją działalność? Nie! Firma, chociaż bardzo mocno skurczona, nadal produkuje motocykle - robi podobno najlepsze żużlówki na świecie.
Jawa w Indiach
Od momentu, gdy gigantyczny indyjski koncern Mahindra wykupił od Czechów prawa do użytkowania nazwy i logotypu minęło już kilka lat, jednak producent nie specjalne kwapił się do szybkiego wprowadzenia na rynek tych motocykli. Gdy jednak inżynierowie i styliści wzięli się do roboty, wyszło im coś fantastycznego. Skonstruowana została całkowicie nowa, nowoczesna jednostka napędowa, wzornictwem jednak nawiązująca do Jaw z lat 50/60. Stworzona została także od zera rama i kilka wersji nadwoziowych, z których nam najbardziej podoba się oczywiście wersja 300 CL w kolorze czerwonym. Tak właśnie zapamiętaliśmy Jawę z lat 50. i 60., która na naszym rynku była bardzo cenionym motocyklem. Generalne maszyna skonstruowana jest w dobrym klasycznym stylu i na szczęście nie ma żadnych udziwnień w postaci półautomatcznego sprzęgła, czy dźwigni zmiany biegów po lewej stronie. Ukłonem w stronę lat 50. jest kształt obudowy reflektora, z bardzo eleganckim zegarem w stylu vintage, z dyskretnie umieszczonym malutkim ciekłokrystalicznym wyświetlaczem LCD. Zachowano także chromowane boczne panele zbiornika paliwa z ręcznie malowanymi złotymi szparunkami. Kształt tylnej lampki również nawiązuje do najlepszych lat Jawy. O tym, że mamy do czynienia z maszyną współczesną świadczy tarczowy hamulec przedniego koła (w wersji Euro 4, tylny był jeszcze bębnowy) o raz migacze. Reszta – jak za dawnych dobrych lat: dużo prawdziwych stalowych blach, chromów i polerowanego aluminium. To się nam podoba!
Motocykl nie grzeszy ani nadmiarem mocy, ani ultranowoczesną elektroniką. Z pojemności 300 cm³ jednocylindrowego, chłodzonego cieczą silnika wyciśnięto nie pełne 23 KM, co w dzisiejszych czasach nikogo nie powali na kolana. Mało tego – ostatni produkowany w Czechach model TS 350 (dwusuwowy, dwucylindrowy) w roku 1991 dysponował mocą 26 KM. Musimy jednak pamiętać, ze obecnie na świecie obowiązują znacznie bardziej restrykcyjne normy czystości spalin. Jednak ma inne zalety – jest po prostu ładny i z pewnością zachwyca wszystkich entuzjastów motocykli klasycznych. Początkowo produkcja była zapowiadana na 50 tysięcy sztuk, później Mahindra zdecydowała się na podniesienie do 90 000. Jak na Indie to jest niemal nic, bo tylko na potrzeby rynku wewnętrznego fabryki produkują tu rocznie ponad 18 milionów motocykli i nie ma problemów ze zbytem. Niestety do Europy nie trafiło wiele egzemplarzy, w dodatku ze względu na politykę celną nowa Jawa jest u nas znacznie droższa, niż w Indiach. Jednak z pewnością nie będzie to przeszkodą dla wiernych fanów marki, których w Polsce ciągle nie brakuje.
DANE TECHNICZNE
Jawa 300 CL
SILNIK
Typ: czterosuwowy, chłodzony cieczą
Układ: jednocylindrowy
Rozrząd: DOHC, 4 zawory na cylinder
Pojemność skokowa: 294,7ccm
Średnica x skok tłoka: 76 x 65 mm
Stopień sprężania: 11,5:1
Moc maksymalna: KM 22,8 (17kW) przy 7 000obr/min
Moment obrotowy: 25 Nm przy 5 750 obr/min
Zasilanie: elektronicznie sterowany wtrysk paliwa
Smarowanie: pod ciśnieniem, z mokrą miską olejową
PRZENIESIENIE NAPĘDU
Silnik-sprzęgło: łańcuch
Sprzęgło: wielotarczowe, mokre
Skrzynia biegów: sześciostopniowa,
Napęd tylnego koła: łańcuch rolkowy
PODWOZIE
Rama: stalowa, przestrzenna, typu zamkniętego
Zawieszenie przednie: widelec teleskopowy bez możliwości regulacji, skok 135 mm
Zawieszenie tylne: wahacz dwuramienny stalowy, dwa amortyzatory hydraulczno-gazowe, regulacja wstępnego napięcia sprężyn, skok 100 mm
Hamulec przedni: pojedynczy, tarczowy, Ø 280 mm, zacisk dwutłoczkowy, ABS
Hamulec tylny: pojedynczy bębnowy, Ø 153 mm
Opony przód / tył: 90/90-18” / 120/80-17”
WYMIARY I MASY
Wysokość siedzenia: 765 mm
Rozstaw osi: 1370 mm
Masa własna : 182kg
Zbiornik paliwa: 13,2l
DANE EKSPLOATACYJNE
Prędkość maksymalna: 125 km/h
Zużycie paliwa: 3,5 l/100 km (wg producenta)
Zasięg: powyżej 300 km
Jawa 250 typ 353 - 03
SILNIK
Typ: dwusuwowy, chłodzony powietrzem
Układ: jednocylindrowy
Rozrząd: z przepłukiwaniem zwrotnym
Pojemność skokowa: 248,5 cm³
Średnica x skok tłoka: 65 x 75mm
Stopień sprężania: 7,2:1
Moc maksymalna: 11,8 KM (8,6kW) przy 4 600obr/min
Zasilanie: opadowe gaźnik Jikov 2926TR / 2926 M11
Smarowanie: mieszanką paliwowo - olejową
PRZENIESIENIE NAPĘDU
Silnik-sprzęgło: łańcuch
Sprzęgło: wielotarczowe, mokre
Skrzynia biegów: czterostopniowa
Napęd tylnego koła: łańcuch rolkowy w pełnej obudowie
PODWOZIE
Rama: stalowa, pojedyncza, typu zamkniętego
Zawieszenie przednie: hydrauliczny widelec teleskopowy bez możliwości regulacji, skok 130 mm
Zawieszenie tylne: wahacz dwuramienny stalowy, dwa amortyzatory hydrauliczne, skok 100 mm
Hamulec przedni: bębnowy, pełnopiastowy Ø 160 mm
Hamulec tylny: bębnowy, pełnopiastowy Ø 160 mm
Opony przód / tył: 3,25 x 16
WYMIARY I MASY
Długość: 2050 mm
Szerokość: 670 mm
Wysokość: 1015 mm
Masa własna : 132 kg
Maksymalne obciążenie: 160 kg
Zbiornik paliwa: 13 l
DANE EKSPLOATACYJNE
Prędkość maksymalna: 105 km/h
Zużycie paliwa: l/100 km (wg producenta)
Lata produkcji: 1955 – 57
Liczba wyprodukowanych egzemplarzy: ok. 110 tys.